Dòng họ Hoàng và chân dung những bậc tiền bối tiêu biểu

Dòng họ Hoàng ở quê hương Vạn Lộc- Nghi Tân được biết đến như một “danh gia, vọng tộc” nhiều đời khoa bảng, để lại những di sản văn hóa và tri thức quý giá, trong đó có tinh hoa Đông y được đúc kết từ nhiều thế hệ, tiêu biểu cho nền y học dân tộc. 

Trải qua 23 thế hệ, các con cháu họ Hoàng có nhiều đóng góp to lớn cho quê hương và đất nước, trong đó phải kể đến 3 tên tuổi thành danh trong học hành, khoa bảng, bốc thuốc cứu người. Các vị này đã có nhiều đóng góp vào việc phát hiện, nghiên cứu và bào chế thành công nhiều bài thuốc đông y quý hiếm, vẫn còn nguyên giá trị đến ngày nay.

Phó Thái Y Viện Hoàng Nguyên Lễ (1813-1878)

  Ông sinh ra trong một gia đình nho, y truyền thống. Ông nội và cha của ông đều là những thầy thuốc giỏi có tiếng trong vùng. Từ nhỏ, ông đã được theo học nghề thuốc, am hiểu thuật làm thuốc trong dân gian và được tiến cử vào cung.

Tài liệu  nói về việc Ngự Y Hoàng Nguyên Lễ là người đỗ cao nhất trong kỳ thi tuyển vào Thái Y Viện ( được lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ quốc gia I)

Năm 1851, ông được tuyển vào Thái Y Viện, giữ chức phó Thái Y Viện 10 năm dưới triều vua Tự Đức, quản lý kho Ngọc dược, được cấp Thẻ bài ra vào cung cấm, chuyên lo việc thuốc thang cho vua và các đại thần trong triều. 

Không chỉ là một vị Thái y tài đức, ông còn nổi tiếng hay chữ và cách nghĩ, cách sống luôn trọn nghĩa vẹn tình. Quan niệm cũng như hành xử của ông là: “khéo trồng điều đức, lấy nghĩa dạy con cháu, lấy thuốc thang bày cho mọi người, lấy điều nhân nghĩa, hòa bình để bồi đắp điều phúc thọ”

Năm 1853 (niên hiệu Tự Đức thứ 6), ông được sung Chính Thị hầu, được nhà vua tin dùng, các quan lại triều đình nể trọng.

Phó Bảng, Đốc học xứ Nghệ Hoàng Văn Cư (1858-1937)

Ông là cháu nội của Viện Phán công Hoàng Nguyên Lễ, năm 1904, ông đậu Phó Bảng, được bổ Hàn Lâm viện trước tác chuyên nghiên cứu, dịch thuật, biên soạn các tác phẩm kinh điển. Sau đó, ông làm Đốc học Nghệ An, chuyên trách trông coi ngạch giáo dục ở 2 địa phương là Nghệ An và Hà Tĩnh.

Làm chức quan đầu tỉnh nhưng ông vẫn sống thanh đạm, giản dị, gần gũi với mọi người. Theo sử sách ghi chép lại, ông là người giỏi thơ văn, am tường thiên văn, địa lý. 

Để nhớ công đức của ông, hiện nay, tên của ông được đặt cho một tuyến đường ở thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An.

Cử nhân Hán học Hoàng Văn Thâm (1890-1970)

Năm 25 tuổi, ông đậu cử nhân Hán học, đỗ Tam trường nhưng không làm quan mà theo cách mạng và làm nghề thuốc chữa bệnh cứu người. 

Ông là một trong những sáng lập viên đầu tiên của Hội Y học Trung Kỳ, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Đông y Việt Nam-Trưởng Ban bảo vệ sức khỏe Trung ương, chuyên trị bệnh cho các cán bộ cấp cao của Trung ương Đảng và Nhà nước.

Cụ cử Thâm là một trong những người đặt nền móng của Trung Kỳ Y học hội

 Những năm tháng làm việc tại Viện nghiên cứu Đông y- nay là Viện Y học cổ truyền Trung Ương, ông vinh dự được chữa bệnh cho Bác Hồ và các đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Trần Quốc Hoàn, Bùi Quang Tạo, Trần Đăng Ninh, Đinh Văn Chương…Học trò của cụ đều là những người thầy thuốc giỏi như GS. Trần Thuý, GS. Nguyễn Sĩ Lâm, GS. Nguyễn Tài Thu…

Cụ Cử Thâm trong một chuyến công tác 

Ông cũng là người đề xuất với Bác Hồ về việc cải tiến bài thuốc xoa bóp gia truyền từ thời cụ Hoàng Nguyên Lễ để sử dụng hồi phục sau luyện tập cho các chiến sĩ tại Việt Bắc. Bài thuốc là nền móng để phát triển sản phẩm dưỡng cốt Ngự Y Việt hiện nay. 

Sau này, nhiều tập sách thuốc quý về Đông y do ông biên soạn đã và đang được Hội y học cổ truyền các địa phương nghiên cứu, thừa kế, vận dụng vào việc chữa trị, chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng.

Trên cơ sở một số bài thuốc quý của các vị tiền bối trong dòng tộc họ Hoàng để lại, các con cháu và đồng nghiệp đã nghiên cứu, bào chế ra nhiều sản phẩm tân dược có giá trị, được Bộ Y tế cấp phép sản xuất, lưu hành, đăng ký bản quyền quốc gia, trong đó có nhiều sản phẩm thương hiệu gia truyền Cụ Cử Thâm được tặng Huy chương vàng tại hội chợ Quốc tế.

PV Linh Dược NYV